ایران سرزمین شکوهمندی است که هر گوشه آن گنجی نهفته است. دستان پر توان و روحهای خوش قریحه اهالی آن، هرجایی هنری آفریدهاند که امروز بخش بزرگی از افتخارات ماست.
ما برای اینکه بگوییم فرزندان خلف این سرزمین پاک هستیم، در جستجوی یکی از این گنجها، لافت را در جزیره قشم یافتیم. با کوشش بسیار، دری از آن گشودیم و برخود فرض کردیم تا آن را به همگان بنمایانیم چون لذت آن را در تقسیم کردن با دیگران یافتیم.
در اسفند سال 1377 خورشیدی، وقتی 126 نفر بودیم و در گروههای کوچک سوار بر قایق به ساحل نزدیک میشدیم، در افق تپهای دیدیم که اندک اندک تبدیل به تودهای پربادگیر شد. گویا گنج خود را یافته بودیم. چهار ماه دیگر، 5 نفر شدیم و بیش از 30 روستای اصلی جزیره از جمله لافت را بازدید کردیم. دیگر شکی در حسن انتخابمون نداشتیم. عاشقان چندی را در دانشکده یافتیم و سی و یک نفری، هفتهای از آبان ماه 1378 را در آنجا به برداشت و مطالعه گذراندیم.
برای پیگیری کارها، دبیرخانهای در تهران به وجود آوردیم و مقرر کردیم تا پایان پروژه فعال بماند. اما در عمل، دبیرخانه گفته شد، علاوه بر امور جاری خود تبدیل به محمل و محفلی برای سازماندهی گروههایی دیگر دانشجویان مشتاقی شد که نتیجه کار ما را دیدند و مصمم شدند دست در دست هم، بیآنکه چشم انتظار کمک از جایی یا کسی باشند و یا بخواهند سودی ببرند، در کشف گنجهای نظیر لافت بکوشند.
شوقی که داشتیم، صمیمیتی که بین ما ایجاد شده بود، علاقهای که به حرفه خود داشتیم، و هیجانی که ما را به دوردستها میبرد، دست به دست هم دادند و به ما ثابت کردند که ما میتوانیم. در این حرکت، یافتیم که هر کاری شدنی است اگر همه باهم بخواهیم. عهد بستیم با تشکیلاتی منسجم، با پیروی کامل از دانشجوی سال بالاتر، کار را پیش ببریم. به هم اعتماد کردیم و نتیجه آن را دیدیم.
برای کمبودها دغدغهای نداشتیم، چرا که مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم بزرگوارانه پذیرای ما بودند. ما با تمام نیروی خود، تنها کار میکردیم. تشویق حرکتهای علمی دانشجویی، در عمل سرچشمه برکات فراوانی است.
بی شک این کتاب نمیتواند خالی از اشکال و ایراد باشه که حک و اصلاح آنها در گامهای مشابه بعدی، بستگی به حساسیت و توجه شما خوانندگان گرامی دارد.
دیدگاههای خود را به نشانی دفتر مرکزی سازمان منطقه آزاد قشم ارسال دارید تا در اختیار دبیرخانه پروژه قرار گیرد یا به پست الکترونیکی bookofloft@yahoo.com ارسال دارید.
دانشجویان شرکت کننده در پروژه:
- ورودیهایسال 1371: بهنام رستگار، مازیار قاسمینژاد عبدالملکی، منوچهر معظمی، آمیتیس نوروزی.
- ورودیهایسال 1372: حمید امامی، مصطفی روشنزاده، سعید هادیزاده کاخکی.
- ورودیهایسال 1373: مهدی افشاراصل، جلوه مهدوی.
- ورودیهایسال 1374: کاظم ابام، مریم خرمشاهی، آزاده ربانی، ارسیا رخشانفر، مهران پرنیان، داوود هروی.
- ورودیهایسال 1375: آزاده آقالطیفی، محمدرضا ابراهیمی، نسیم ارشاد، محمدعلی اشرفگنجویی، پوریا پارسانژاد، روشنک رحیمی، فرزاد فریدی، دانش محمدی.
- ورودیهایسال 1376: مهناز ضیاعی، مهری محبی، سمیه یکتایی.
- ورودیهایسال 1377: صدرا بوشهری، نسرین خسروی، ابراهیم دانش منفرد، حسام طالبی، حامد گلشن همدانی، سارا مدرسی.
این کتاب مستند است. متون، تصاویر و نقشههای آینده تنها با هدف آشنا ساختن خواننده با روستا- شهر لافت تهیه شده است و همانطور که ملاحظه میشود سعی شده تا جای ممکن از ارائه فرضیات و صدور احکام پرهیز شده، به ذکر مشاهدات بسنده شود، تشریح، تحلیل، نتیجه گیری، و طراحی، فرایند زمانبر و طاقت فرسایی است که به فرصت مناسبتر یا به گروههای دیگر واگذار میشود.
این کتاب نتیجه یک خواست و یک کار گروهی است که در قالب نمونهبرداری از یک بافت روستایی و برداشت (رولوه) بخشی از نمونههای مسکونی و مذهبی آن، شکل گرفته است.
- شرح موضوع پروژه:
در آغاز کار، با هدف کلی بررسی روستاهای جزیره قشم و انتخاب نمونه موردی، بازدیدی توسط جمعی پنج نفره، از حدود سی روستای شاخص جزیره انجام گرفت.
حاصل این بازدید چهار روزه پیشنهاد شش طرح پژوهشی به اعضای گروه تحقیق به شرح زیر بود که از میان آنها آخرین طرح با توجه به امکانات و محدودیتهای موجود، گزینش شد:
- گونهشناسی بافت و مسکن روستای جزیره قشم.
- برداشت دقیق ترسیمی همه خانههای لافت.
- برداشت و بررسی جزییات ساختمانی و شناخت مواد ساختمانی معماری جزیره قشم.
- گونهشناسی و برداشت یک نمونه معماری در جزیره (آب انبار، مسجد، …)
- گونهشناسی بافت روستایی و نمونه برداری از واحدهای همسایگی هر یک.
- برداشت از کل تا جزء نمونههای شاهد (از واحدهای همسایگی تا جزییات اجرایی).
برای اجرای طرح یاد شده، به استناد مدارک موجود و بازدیدهای به عمل آمده، روستای لافت انتخاب شد.
لافت بارزترین روستا در روستاهای ساحلی جزیره قشم است. کامل بودن ابنیه موجود در لافت، معشیت پایدار مردم آن، گسترش روزافزون، توسعههای آینده (از جمله احداث پل خلیجفارس که جزیره قشم را از طریق لافت به سرزمین اصلی وصل خواهند کرد)، همه و همه از ویژگیهایی بوده که ما را به انتخاب لافت به عنوان نمونه شاهد ترغیب نمود.
این روستا با تنوع بافت (لافت نو و لافت کهنه)، مساجد متعدد و متنوع (به عنوان مرکز محلهها) و موقعیت استراتژیکی، در حاشیه شرقی جنگل زیبای حرا دارد. فرم و شکل معماری روستا در میان روستاهای جزیره، ویژه است. با در نظر گرفتن امکانات موجود و تجربههای قبلی، ابعاد و ظرفیتهایی برای پروژه تعریف شد که بر اساس آن، برداشت حدود پنجاه واحد مسکونی به عنوان حداقل تعداد موردنیاز برای شناسایی دقیق ویژگیهای معماری و بافت روستا، محله پیرامون مسجد ابوبکر صدیق، به عنوان مناسبترین مجموعه برگزیده شد.
- اهمیتوضرورت:
یکی از مسائل مبتلا به اکثر پروژهها و تصمیمگیریها، کمبود اطلاعات اولیه و پایه است. طرح جامع قشم –معروف به طرح سوئکو- نیز با تمام دقت و توجهی که به جنبههای گوناکون توسعه داشته است، به بافت داخلی روستاها و زندگی اجتماعی آنها عنایت اندکی کرده است. توسعه همه جانبه جزیره، روستاها را نیز به تغییراتی واداشته که بسیاری از آنها بدون توجه به دادههای صحیح بوده است.
در این میان روستا – شهر لافت نیز که ناگزیر از توسعه بوده از این نقیصه دور نیست. ضرورت تهیه اطلاعاتی دقیق و صحیح برای لافت که در مرز آبی قرار دارد، واجد ارزشها و قابلیتهای فرهنگی و اجتماعی است، و دست به گریبان کاستیهایی از این دست است، گویای اهمیت فرهنگی، اجتماعی و علمی این پروژه است.
مهمتر از آنچه ذکر شد، تجربه بسیار ارزشمند انجام این کار گروهی دانشجویی، در محیطی علمی، فنی، جدی و در عین حال صمیمی و دوستانه است که بر اهمیت این کار و کارهایی از این دست میافزاید.
- اهداف:
اولین و مهمترین هدف انجام این کار، کسب تجربهای ارزشمند برای تمامی اعضای گروه بود.
ایجاد و تقویت روحیه علمی شاداب و پویا در این گروه دانشجویی به وسیله تجربه یک کار جمعی عملی و تعمیم آن به سایر دانشجویان دانشکده دومین هدف انجام این پروژه بود.
سومین هدف، جمعآوری اطلاعات، مستندسازی و در نهایت اطلاعرسانی به جامعه معماری ایران، در قالب یک کتاب بوده است.
ما این اهداف را با لافت تجربه کردیم و به ثمر رساندیم، شکی نیست که میتوان با تعریف پروژههای دیگر بارها به این جامه عمل پوشاند و به گونههای مختلف به آنها مصداق بخشید.
- روش تحقیق:
همانگونه که گفته شد، این کار با هدف تجربه یک کار گروهی، نقش اطلاعرسانی و مستندسازی دارد. چرا که سعی شده است اطلاعات ارزشمندی از بافت روستای لافت به عنوان یک نمونه ارائه شود تا گروههای طراحی و تحقیقی بعدی از آن بهره گیرند.
با تعریف و تحدیدکار، روشهای انجام آن نیز مشخص شد. در مراجعه به اطلاعات و مدارک مکتوب، نیازمند به کارگیری روش اسنادی بودهایم. نوع و میزان برداشت از این اطلاعات برای این کتاب، از این رو اهمیت فراوان دارد که ضمن گویاتر کردن بخش اصلی کتاب (نقشه ها)، نکات اضافی و مطالبی غیرضروری (باتوجه به اهداف تعریف شده) ارائه نشود.
برداشتهای محیطی برای ثبت و ارائه وضع موجود فضای زندگی در لافت، شیوهای توصیفی و توضیحی و استنباطی را میطلبید. در نهایت، پس از گردآوری همه دادهها و مدارک، برای اطلاح، جمعبندی و ارائه نهایی آنها، از روش تطبیقی استفاده شد. سپس با پیرایش و ویرایشهای متعدد، به چاپ نزدیک است.
- روند و رویه انجام پروژه:
در یک نگاه، کل کار در دو بخش انجام گرفته است:
- جمعآوری دادهها و مدارک.
- پردازش، اصلاح و ارائه گردآمدهها.
- 1.جمع اوری داده ها:
الف. کتابخانهای، اسنادی – این دادهها با بهرهگیری از منابع موجود در کتابخانهها و سازمانها- اعم از مقالات، تحقیقات، طرحها، عکسها و نقشهها و کلیه نکاتی که به صورت مکتوب و ثبت شده، موجود است – جمعآوری شد.
ب. میدانی – دسته دوم اطلاعات، از طریق اقامت در خود لافت و برداشت فضاهای معماری مختلف آن، به دست آمد. این مرحله در عمل حجم زیادی از کار را به خود اختصاص داد و در واقع بدنه اصلی کار را شکل بخشید. استفاده از روشهای ثبت، اعم از نقشهبرداری، عکس، کروکی، فیلم و… برداشت در این مرحله را کاملتر نمود.
برای انجام این بخش، پس از استقرار و انتخاب محدودهای از بافت که به نظر غنیتر بود، کار بین دو گروه 12 نفری با موضوع ساحلی و تپهای پخش شد. در مجموع 53 خانه و 2 مسجد برداشت شد که شرح آنها در برگهای آینده آمده است. خانهها شمارهگذاری شد و بر اساس جدول تنظیمی، پیشرفت کار در هر مرحله مورد بررسی قرار گرفت و روشهای ثبت و یادداشت، همسان شد.
دو روز آخر به برداشت اطلاعات کلی موردنیاز گزارش گذشت. برای این کار 6 گروه سازمان یافت که هر کدام به یکی از موارد ذیل پرداخت:
برداشت از مقاطع روستا، نقشهبرداری دسترسیها و مسیرهای اصلی سایت، مطالعات کالبدی، مطالعات علومانسانی، فناوری ساخت و جزییات اجرایی و گونهشناسی.
پ. مصاحبه و نظرخواهی – اطلاعات دسته سوم، شامل نکات و نظراتی است که بیشتر مربوطی به فرهنگ و سنن اهالی لافت و اطلاعاتی است که در اسناد و مدارک مکتوب موجود نبود. دستیابی به این نکته های مهم و ظریف به کمک همصحبتی و همکلامی با اهالی لافت و مصاحبه با مسئولین محلی امکانپذیر گشت.
- 2.پردازش، اصلاح و ارائه گردآمده ها:
برای کاستن میزان خطا در اطلاعات ترسیمی و رولوهها، نیمی از نقشهها با امکانات فراهم شده در محل، توسط گروه رایانه، به نرمافزار اتوکد داده شد و در حد امکان اصلاح شدند. در ادامه نقشهها در تهران با طی چند مرحله، با مضروضات ترسیمی ثابت به یک شکل درآمدند.
کلیه مواد خامی که به دبیرخانه گروه سپرده شده بود، بارها بازبینی شد و برای تکمیل نقشهها و مدارک از آنها استفاده گردید.
یک پاسخ
عالی بود.